www.powstaniewlkp.fora.pl

Zdzisław

Frankowski Tadeusz (1897-1966), Powstaniec Wielkopolski i Powstaniec Śląski

Urodził się 24 V 1897 w Solcu w pow. wolsztyńskim, w rodzinie Mścisława, nauczyciela szkoły powszechnej i Bronisławy z Osieckich. Choć ojciec jego był nauczycielem pruskiej szkoły powszechnej, to dzieci wychowywał w polskie kulturze i w polskiej tradycji narodowej. W latach 1904-1908 uczęszczał do szkoły powszechnej w Zdroju. Po jej ukończeniu wstąpił do gimnazjum w Grodzisku, gdzie ukończył 5 klas. Potem uczęszczał do Seminarium Nauczycielskiego w Wolsztynie. Uzyskawszy świadectwo służby jednorocznej powołany został 1 III 1917 do 56. pułku artylerii polowej stacjonującego w Lesznie i wysłany na front zachodni. Od 26 IV 1917 – 11 XI 1918 brał udział w walkach nad Chemin des Dames, w działaniach ofensywnych w 1918 i odwrocie znad Mozy. W roku 1918 ukończył Szkołę Art. (Heeresartillerie Schűsschule w Mouson/Mouroc we Francji). Koniec wojny zastał go w rejonie Maas i Beaumont, skąd razem z pułkiem 30 XII 1918 wrócił do Leszna.
W wojsku niemieckim awansował do stopnia sierżanta. Za udział w walkach we Francji odznaczony został Krzyżem Żelaznym I i II klasy.
Dowiedziawszy się o wybuchu Powstania Wielkopolskiego - 2 I 1919 zbiegł wraz z ordynansem (kanonierem Piosikiem z Ptaszkowa) konno i w pełnym rynsztunku do Grodziska Wlkp., gdzie 3 I 1919 zorganizował i objął dowództwo żandarmerii konnej. Przeprowadzał rewizje u kolonistów niemieckich w celu znalezienia broni, którą następnie rekwirował na zaopatrzenie powstających oddziałów powstańczych.
W dniu 21 I 1919 r. po sformowaniu przez por. Józefa Skrzydlewskiego 2 kompanii grodziskiej objął dowództwo I plutonu i wyruszył z kompanią 25 I 1919 r. do Lwówka, gdzie dowództwo kompanii przejął ppor. Józef Kopczyński. Kompania działała na odcinku Bolewice. W dniu 9 II 1919 podczas ataku pod Kupferhammer (Koprowy Młyn) na stanowiska niemieckich karabinów maszynowych został ranny w podudzie. Pluton jego został odcięty od kompanii. Pomimo odniesionej rany umiejętnie dowodząc żołnierzami po pięciogodzinnej tułaczce i dwukrotnej walce z oddziałami niemieckich kolonistów powrócił do kompanii.
Na skutek odniesionej rany od 9 II do 16 III przebywał w szpitalu w Gnieźnie. Po powrocie ze szpitala objął dowództwo 7 kompanii 2 pułku strzelców Wlkp. na odcinku Sieraków (2 kompania grodziska została włączona jako 5 kompania do II batalionu 2 pułku strzelców Wielkopolskich, późniejszego 56 pułku piechoty). Kompania jego brała udział patrolowaniu oraz w drobnych starciach z niemieckimi patrolami w rejonie Sierakowa, Kamionnej i Kolna.
29 IV 1919 został przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy do 6 komp., z którą 5 IX 1919 r. wyruszył na front litewsko-białoruski. Brał udział w walkach pod Połockiem, Mińskiem, nad Berezyną pod Jakimowską Słobodą i Szaciłkami. 5 IV 1920 w bitwie pod Borowikami został poważnie ranny w lewe podramię, która to rana spowodowała jego pobyt w szpitalu w Mińsku do 11 VI 1920. Po wyzdrowieniu powrócił do baonu zapasowego 56 pp. stacjonującego w Szamotułach jako instruktor. Po powrocie pułku z wojny bolszewickiej wraca do batalionu stacjonującego we wrześni. Na wieść o wybuchu III powstania śląskiego 26 V 1921 pod pseudonimem Henryk Frankenstein udaje się z grupą oficerów pułku, m. in. por. J. Skrzydlewskim, ppor. J. Kopczyńskim, ppor. W. Kabschem, ppor. E. Kabzą na Górny Śląsk. Początkowo był adiutantem III baonu 9 p.p. pod dowództwem por. Kabzy. Później objął w zastępstwie dowództwo 2 komp. III/9 p.p. Lubliniecko-Opolskiej, walcząc pod Wossowskim, Dobrodzieniem i Zębowicami.
Po zawieszeniu broni wrócił do 56 p.p. 1 VIII 1921 został przeniesiony do rezerwy i objął posadę nauczyciela tymczasowego w Strzępinach w pow. grodziskim. Od lutego 1929 do maja 1933 pracował w Starostwie Powiatowym w Wolsztynie jako urzędnik kontraktowy. Następnie dzierżawił małą restaurację w Wielichowie. Był aktywnym członkiem Związku Powstańców i Strzelców Oddział w Wolsztynie /prezes i p.o. komendant/, Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej Koło Wolsztyn.
W 1927 został mianowany ppor. rez., a po odbyciu w 1928 i 1930 r. 6-cio tygodniowych ćwiczeń dostał w dniu 2 III 1932 r. awans na porucznika.
Po wybuchu wojny zmobilizowany jako dowódca plutonu podsłuchu w 72 Biurze Cenzury Armii „Poznań”. Brał udział w obronie Warszawy. Po kapitulacji Warszawy wrócił do Wielichowa, ale już 7 XI 1939 dostał się do niewoli niemieckiej i najpierw przebywał w obozie jenieckim – Oflag VIII A Kreuzburg /Kluczbork/, a potem od 13 VI 1940 przeniesiony do Oflagu VII A Murnau, gdzie przebywał do wyzwolenia. Do kraju wrócił we wrześniu 1945 r. Po wojnie pracował w GS „SCH” w Wielichowie. Zmarł 4 II 1966 i pochowany został na cmentarzu par. w Wielichowie.

Odznaczenia: Krzyż Niepodległości, czterokrotnie Krzyż Walecznych /po raz 1 za Powstanie Wielkopolskie/, Medal pamiątkowy za wojnę 1918/20, dwukrotnie odznaka za rany, Krzyż litewsko-białoruski, Odznaka Wojsk Wielkopolskich, Trzykrotna odznaka honorowa za pobyt na froncie

Dwukrotnie żonaty: 1 XII 1921 ożenił się z Helena Dębicką z Szymborowa pow. wrzesiński, a po jej śmierci zawarł związek małżeński z Walentyną z Przybyłów z Wielichowa. Miał pięcioro dzieci.

Źródło: CAW.Ap 1991; CAW.KW-30; CAW.KN-345; CMJW w Łambinowicach, WASt-Oflag VIII A 1.23; Wast-Oflag VII A, 1. 16; APL, Akta Miasta Wolsztyna. sygn. 573; sygn. 583; J. Kaminiarz, J. Kubiak, M. Rezler; Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 na Ziemi Grodziskiej. Grodzisk Wlkp 1999, s. 17, 28; informacje syna Kajetana Frankowskiego.