www.powstaniewlkp.fora.pl

Zdzisław

Promocja książki o Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919 w Nowym Tomyślu

W dniu 22 lutego 2010 roku podczas podsumowania obchodów 90 rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego na terenie powiatu nowotomyskiego odbyła się promocja książki: „Trzeba było pójść... Powiat nowotomyski w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919. Historia i pamięć”. Pod redakcją Zdzisława Kościańskiego i Bogumiła Wojcieszaka ( Nowy Tomyśl 2010) . Dzieło to zostało wydane staraniem Starostwa Powiatowego w Nowym Tomyślu a pięknie wydrukowane w drukarni Opalgraf – Opalenica pod starannym okiem Andrzeja Nowakowskiego i B. Wojcieszaka.
Książka składa się z ośmiu rozdziałów i stanowi efekt pracy sześciorga autorów. W rozdziale pierwszym Bogumił Wojcieszak wykazuje, że uczestnicy powstania byli pokoleniem wychowanym w atmosferze odrębności narodowej i pojmowanej szeroko pracy organicznej, którą uważano za patriotyczny obowiązek Powstańcy oraz pokolenie ich rodziców doświadczyli niemczenia imion, nazwisk, polskich nazw miejscowych, usunięcia języka polskiego ze szkól, urzędów, sądownictwa, administracji państwowej i samorządowej. Wielu z nich uczestniczyło w strajkach szkolnych, które stanowiły dla nich jakby „chrzest bojowy". Wielu też w latach pruskiego zaboru było członkami polskich organizacji, których około 60 działało na obszarze stanowiącym dzisiejszy powiat nowotomyski. Do tej liczby doliczyć należy ponad 20 biblioteczek Towarzystwa Czytelni Ludowych, trudnych do zweryfikowania przy obecnym stanie badań. Autor rozdziału podjął próbę odpowiedzi na pytanie, co było powodem, że kilkuset mieszkańców powiatu nowotomyskiego ruszyło do walki wtedy, gdy -jak pisał poeta:
... Trzeba było pójść...
... bo polski my naród i polski ród
Trzy kolejne rozdziały książki poświęcone są prze¬biegowi powstania na terenie dzisiejszego powiatu nowotomyskiego. Pierwszy, pióra Zdzisława Kościańskiego, zasadniczy w tej grupie zagadnień, poświęcony jest przebiegowi walk zbrojnych na omawianym terenie. Ponieważ niniejsza publikacja, obejmująca dzisiejszy powiat nowotomyski, a więc w dobie powstania głównie odcinek zbąszyński i lwówecki, tylko w niewielkim stopniu uzupełni problematykę badawczą frontu zachodniego, nadal istotna będzie kontynuacja całościowego opracowania działań militarnych frontu zachodniego w 1919 roku. Dwa następne rozdziały dotyczą udziału kobiet w powstaniu, o czym pisze Anna Barłóg i służby medycznej, który to temat opracował Eligiusz Tomkowiak.
Następny blok tematyczny dotyczy powstańczych-tradycji w powiecie nowotomyskim. Pierwszy w tej grupie tematycznej rozdział, autorstwa Bogumiła Wojcieszaka, poświęcony jest powstańczym tradycjom w międzywojennej Opalenicy. Istotnym zadaniem badawczym pozostaje jednak opracowanie tej tematyki w odniesieniu do całego powiatu nowotomyskiego. Następnie Zygmunt Duda szczegółowo dokumentuje i omawia bogaty dorobek w zakresie utrwalania powstańczych tradycji w czasach nam współczesnych.
Bogate merytorycznie treści zawarte są także w dwóch końcowych rozdziałach książki, mających charakter aneksu. Pierwszą część stanowi kilkadziesiąt biogramów działaczy narodowych i uczestników powstania. Niektóre z prezentowanych tam sylwetek przedstawiono już w różnych słownikach biograficznych. Obecnie, po uzupełnieniach, zebrane zostały w jedną całość, jednak bez podania podstawy źródłowej gdyż książka ma charakter popularnonaukowy. Dążenie do możliwie najpełniejszego wydobycia danych biograficznych przedstawionych bohaterów połączone zostało w maksymalny sposób z dostępnością formy. Ponieważ jednak biografistyka rządzi się swoimi prawami, użyto tam języka dość sformalizowanego, zakładając, że cześć ta przeznaczona jest dla dociekliwych czytelników. Zamyka książkę rozdział, opracowany przez Łukasza Jastrząba, zawierający Spis powstańców wielkopolskich, którzy polegli i zmarli z ran na terenie obecnego powiatu nowotomyskiego.
Dzięki szerokiej kwerendzie zawartość kolekcji fotograficznych pozwoliła na względnie pełne zilustrowanie wysiłku zbrojnego i organizacyjnego na odcinku zbąszyńskim i lwóweckim.
Przy opracowywaniu niektórych zagadnień autorzy natrafili na różne kłopoty, wynikające niekiedy z braku lub niedoboru źródeł, a także czasami sprzecznych ze sobą informacji na ten sam temat. Dlatego też oddając do rąk Czytelników książkę, zdajemy sobie sprawę, że wiele faktów, zagadnień i postaci nie znalazło na jej kartach miejsca z powodu stanu zachowania materiałów źródłowych. Ponadto pominięto niepodległościowe dokonania tych mieszkańców, którzy walczyli na innych frontach i odcinkach, a którzy swe losy związali z ziemią nowotomyską już po walkach powstańczych. Ich udział w walce o niepodległość stanowi odrębną chlubną kartę, nie mieszczącą się w założeniach układu metodologicznego tej pracy.
Lektura książki wprowadzi być może niejednego z Czytelników w krąg spraw dotychczas mało znanych. Chętnych autorzy odsyłają do literatury bardziej szczegółowej, także publikacji o charakterze przekrojowym, wśród których szczególne miejsce zajmuje opracowanie Powstanie wielkopolskie 1918 -1919. Spojrzenie po 90 latach (Poznań 2008) Marka Rezlera.
Książka, poprzez wysiłek jej autorów, podejmuje trud odpowiedzi na ważne pytania: co sprawiło, iż także w lokalnym, nowotomyskim wymiarze:
... stało się słowo ciałem,
I mieszka między nami:
Szczęściem czerwono białym,
Tkanym srebrnymi orłami...

.. i czy my jeszcze o tym pamiętamy?
Regionaliści, pasjonaci historii, a także nauczyciele i młodzież szkolna otrzymali pozycję pożyteczną w poznaniu tak odległej, ale jakże chlubnej przeszłości swojej małej ojczyzny. Liczne zgromadzone na tym wydarzeniu rodziny powstańcze z terenu powiatu nowotomyskiego jak i spoza, m.in. rodzina Generała Michała Milewskiego z Kielc i Niemiec – ciepło przyjęły 259 stronicowe opracowanie, w dużym formacie A-4 z licznymi fotografiami.
Podsumowaniu obchodów i promocji towarzyszyły wyróżnienia osób zasłużonych dla tradycji Powstania, poczty sztandarowe szkół oraz program artystyczny w wykonaniu młodzieży Gimnazjum im. Powstańców Wielkopolskich we Lwówku.